Kształcenie ustawiczne to ogół procesów będących przedłużeniem kształcenia, trwających nieustannie przez całe życie. Polega ono na doskonaleniu, odnawianiu i rozwijaniu kwalifikacji zawodowych, a pośrednio wpływa również na rozwój osobowości i sprawności umysłowej. Może być realizowane indywidualnie, grupowo lub w ramach określonych instytucji. Kształcenie ustawiczne podlega pewnym zasadom, w tym w szczególności poszukiwania najbardziej optymalnej dla danej osoby formy nauczania. Ten rodzaj edukacji może pełnić różne funkcje:
- adaptacyjną – w razie potrzeby poznania i przystosowania się do zmian technologicznych,
- wyrównawczą – kiedy konieczne jest wyrównanie braków kwalifikacji,
- renowacyjną – w sytuacji gdy istnieje potrzeba przyswojenia nowych informacji lub umiejętności zawodowych na skutek rozwoju technologii lub nauki.
W Europie rozwój kształcenia ustawicznego jest jednym z zadań wykonywanych przez Europejski Fundusz Społeczny. W jego ramach realizowane są różne projekty, przeznaczone głównie dla:
- osób, które nie mają środków by samodzielnie opłacić swoje kształcenie,
- przedsiębiorstw, które chcą dzięki temu uzyskać lepsze wyniki, funkcjonowanie firmy z korzyścią dla ogólnokrajowej gospodarki,
- instytucji, które za cel stawiają sobie promowanie edukowania się przez całe życie.
Kształcenie odbywa się poprzez udział w różnorakich zajęciach:
- uniwersytetach trzeciego wieku,
- szkoleniach i kursach zawodowych,
- kursach hobbystycznych,
- studiach podyplomowych,
- seminariach, konferencjach, wyjazdach studyjnych.
Najpopularniejszą formą kształcenia ustawicznego są kursy i szkolenia, które są przeznaczone nie tylko dla osób chcących zwiększyć swoje kwalifikacje, ale i dla tych, którzy chcą podjąć pracę niezwiązaną ze swoich dotychczasowym wykształceniem i doświadczeniem. Instytucje zajmujące się kształceniem ustawicznym dobierają swoją ofertę szkoleniową zgodnie z zapotrzebowaniami rynku. Po zakończeniu kursu czy szkolenia otrzymuje się zaświadczenie, świadectwo lub dyplom, który potwierdza zdobycie nowych kwalifikacji.